Cuốn sách mà tôi đã đọc - Ếch của Mạc Ngôn

Có những cuốn sách, dù đã gấp lại từ lâu, dư âm của nó vẫn ngân vang trong tâm trí người đọc như một nốt nhạc buồn không dứt. “Ếch” của Mạc Ngôn là một tác phẩm như thế. Tôi đã đọc “Ếch” nhiều lần, và mỗi lần như vậy, cảm xúc trong tôi lại dâng trào, day dứt, như thể mình đang sống cùng những nhân vật ấy, đang lắng nghe tiếng vọng thầm lặng của những phận người nhỏ bé giữa dòng chảy dữ dội của lịch sử.

Tôi vẫn nhớ như in lần đầu tiên cầm “Ếch” trên tay tại Trung tâm Học liệu của Trường Đại học Văn Hiến. Ngay từ những trang đầu, tôi đã bị cuốn vào không gian làng quê Cao Mật – nơi những con người chất phác, lam lũ, phải gồng mình sống giữa những biến động khắc nghiệt của thời cuộc. Ở đó, mang thai cũng có thể trở thành tội lỗi, và phụ nữ vừa là nạn nhân, vừa là người gánh chịu những hệ lụy nặng nề nhất. Mạc Ngôn không chỉ kể một câu chuyện, ông còn bóc tách từng lớp vỏ đạo đức, phơi bày những giằng xé, những nỗi đau không thể gọi thành lời của một xã hội bị bóp nghẹt bởi những quy định lạnh lùng.

Nhân vật Gugu – người nữ hộ sinh tận tụy, sống trọn đời trong vòng xoáy của trách nhiệm và dằn vặt – hiện lên như một biểu tượng vừa mạnh mẽ, vừa mong manh. Bà là người thực thi chính sách, là cánh tay nối dài của quyền lực, nhưng cũng là người mang trong mình vết thương không bao giờ liền sẹo. Tôi không thể nào quên được hình ảnh bà lặng lẽ giữa đêm, lắng nghe tiếng ếch kêu mà lòng quặn thắt, xót xa, ân hận. Tiếng ếch ấy, với tôi, không chỉ là âm thanh của làng quê, mà còn là tiếng khóc thầm của những sinh linh chưa một lần được cất tiếng gọi mẹ, là tiếng vọng của lương tri, là lời tự vấn không có hồi kết về ranh giới giữa bổn phận và nhân tính.

Mỗi lần đọc lại “Ếch”, tôi lại thấy mình như trôi dạt giữa những dòng ký ức, những bức thư, những câu chuyện lồng ghép vào nhau như mạch máu chằng chịt của một cơ thể đang rỉ máu. Tôi cảm nhận sâu sắc nỗi đau của Gugu, của những người phụ nữ đã phải đánh đổi cả tuổi trẻ, cả thiên chức làm mẹ cho một lý tưởng tập thể xa vời. Những cảm xúc ấy khiến tôi không khỏi xót xa, thương cảm, và cũng thôi thúc tôi suy ngẫm về sự bền bỉ, về sức chịu đựng phi thường của con người trước thử thách của thời cuộc.

Mạc Ngôn kể chuyện bằng một giọng văn vừa lạnh lùng, vừa tha thiết, vừa chua xót, vừa đau đớn đến tận cùng. Ông không né tránh sự trần trụi, không ngại phơi bày những góc khuất của con người. Nhưng chính trong sự trần trụi ấy, tôi lại nhận ra vẻ đẹp của lòng trắc ẩn, của sự cảm thông – bởi không ai trong “Ếch” hoàn toàn xấu xa hay hoàn